Wat hebben panini’s en scampi’s gemeen met schoenen en tenen? Dat het dubbele meervouden zijn. Het eigenlijke meervoud is opgevat als enkelvoud. Heranalyse heet dat.
De oude meervouden teen, schoen en peen hadden niet de kenmerkende uitgang -en maar alleen -n. Daardoor kregen mensen op den duur behoefte om het meervoud duidelijker te markeren met een extra -en. Bij de nieuwe meervoudsvormen tenen, schoenen en penen werden later de nieuwe enkelvoudsvormen teen, schoen en peen gevormd. Die vervingen tee, schoe en pee. In de dialecten zijn vaak nog de oude vormen bewaard gebleven.
Bij sommige woorden ging het andersom: raven, zeisen en ui(e)n waren enkelvoudsvormen maar werden geheranalyseerd als meervoud vanwege hun -en.
Heranalyse is iets van alle talen en tijden. De Romeinen waren er ook goed in. Het meervoud van onzijdige woorden had een a (folium ~ folia). Die a deed denken aan vrouwelijke woorden (bijv. fēmina). Daardoor werd zo’n meervoud soms een nieuw vrouwelijk enkelvoud.
En u voelt hem al aankomen: wat wij doen als we de media heeft of de data is zeggen, is hetzelfde als wat de Romeinen deden: we heranalyseren de meervoudsvormen media en data als enkelvoudsvormen, net zoals de Romeinen folia als enkelvoud gingen behandelen.
In ons geval speelt mee dat media en data door veel mensen opgevat worden als verzamelnaam oftewel collectivum. Voorbeelden van collectiva zijn rijst (dat wil zeggen: een heleboel rijstkorrels), bebouwing (gebouwen) en jeugd (jongelingen). Die woorden staan in het enkelvoud maar slaan op iets meervoudigs.
Aleid van de Vooren van AV Taaltraining heeft zich over het gebruik van data als enkelvouds- en meervoudsvorm gebogen en heeft een peiling gehouden op Twitter en LinkedIn. Hier lees je er alles over.
Taal aan de wandel 